خود را بیازمایید شیمی دوازدهم
۱- اغلب فلزها در واکنش با محلول اسیدها، گاز هیدروژن و نمک تولید میکنند. با توجه به این شکل که نمای از این واکنش را نشان میدهد، به پرسشها پاسخ دهید.
آ) کدام گونه اکسایش و کدام گونه کاهش یافته است؟ چرا؟
ب) نیمواکنشهای اکسایش و کاهش را بنویسید و موازنه کنید.
پ) نیمواکنشها را با هم جمع کنید تا با حذف الکترونها، معادله واکنش بهدست آید.
ت) با خط زدن واژه نادرست در هر مورد، عبارت داده شده را کامل کنید.
**متن عبارت (ساده شده):**
در این واکنش، اتمهای روی الکترون $\frac{\text{از دست میدهند}}{\text{به دست میآورند}}$ و سبب $\frac{\text{کاهش}}{\text{اکسایش}}$ میشوند، از این رو اتمهای روی نقش $\frac{\text{اکسنده}}{\text{کاهنده}}$ دارند. درحالیکه یونهای هیدروژن $\frac{\text{از دست میدهند}}{\text{به دست میآورند}}$ و سبب $\frac{\text{کاهش}}{\text{اکسایش}}$ میشوند، از این رو این یونهای هیدروژن نقش $\frac{\text{اکسنده}}{\text{کاهنده}}$ دارند.
پاسخ تشریحی و گام به گام خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
این سؤال به شما کمک میکند تا مفاهیم اکسایش و کاهش را در واکنش ساده فلزات با اسیدها به خوبی درک کنید.
---
## الف) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
* **گونه اکسایش یافته:** **فلز ($ ext{M}$)**.
* **چرا؟** فلز از حالت عنصری ($ ext{ON} = 0$) به یون فلزی ($ ext{ON} = +2$) تبدیل شده، یعنی الکترون **از دست داده** (اکسایش).
* **گونه کاهش یافته:** **یون هیدروژن ($ ext{H}^+$ یا $ ext{H}_3\text{O}^+$)**.
* **چرا؟** یون هیدروژن ($ ext{ON} = +1$) الکترون گرفته و به گاز هیدروژن ($ ext{ON} = 0$) تبدیل شده است (کاهش).
### ب) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
**نیمواکنشهای موازنه شده:**
* **نیمواکنش اکسایش:** $$ ext{M}(\text{s}) \longrightarrow \text{M}^{2+}(\text{aq}) + 2\text{e}^-$$
* **نیمواکنش کاهش:** $$2\text{H}^+(\text{aq}) + 2\text{e}^- \longrightarrow \text{H}_2(\text{g})$$
### پ) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
**معادله واکنش کلی (با حذف $2\text{e}^-$):**
$$\text{M}(\text{s}) + 2\text{H}^+(\text{aq}) \longrightarrow \text{M}^{2+}(\text{aq}) + \text{H}_2(\text{g})$$
### ت) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
**تکمیل عبارت با خط زدن واژه نادرست:**
در این واکنش، اتمهای روی الکترون $\require{cancel} \cancel{\text{به دست میآورند}} / \text{از دست میدهند}$ و سبب $\require{cancel} \cancel{\text{کاهش}} / \text{اکسایش}$ میشوند، از این رو اتمهای روی نقش $\require{cancel} \cancel{\text{اکسنده}} / \text{کاهنده}$ دارند. درحالیکه یونهای هیدروژن $\require{cancel} \cancel{\text{از دست میدهند}} / \text{به دست میآورند}$ و سبب $\require{cancel} \cancel{\text{اکسایش}} / \text{کاهش}$ میشوند، از این رو این یونهای هیدروژن نقش $\require{cancel} \cancel{\text{کاهنده}} / \text{اکسنده}$ دارند.
خود را بیازمایید شیمی دوازدهم
۲- در هر یک از واکنشهای زیر، گونههای اکسنده و کاهنده را مشخص کنید.
آ) $2\text{Al}(\text{s}) + 3\text{Cu}^{2+}(\text{aq}) \longrightarrow 2\text{Al}^{3+}(\text{aq}) + 3\text{Cu}(\text{s})$
ب) $\text{Cu}^{2+}(\text{aq}) + \text{Mn}(\text{s}) \longrightarrow \text{Cu}(\text{s}) + \text{Mn}^{2+}(\text{aq})$
پ) $\text{Zn}(\text{s}) + 2\text{V}^{3+}(\text{aq}) \longrightarrow \text{Zn}^{2+}(\text{aq}) + 2\text{V}^{2+}(\text{aq})$
پاسخ تشریحی و گام به گام خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
برای تعیین **اکسنده** و **کاهنده**، باید تغییر عدد اکسایش گونهها را بررسی کنیم: گونهای که **عدد اکسایشش زیاد** میشود، **اکسایش** یافته و **کاهنده** است. گونهای که **عدد اکسایشش کم** میشود، **کاهش** یافته و **اکسنده** است.
---
## الف) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
$$2\text{Al}(\text{s}) + 3\text{Cu}^{2+}(\text{aq}) \longrightarrow 2\text{Al}^{3+}(\text{aq}) + 3\text{Cu}(\text{s})$$
* **کاهنده (Oxidized):** $\text{Al}(\text{s})$ (از $0$ به $+3$)
* **اکسنده (Reduced):** $\text{Cu}^{2+}(\text{aq})$ (از $+2$ به $0$)
### ب) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
$$\text{Cu}^{2+}(\text{aq}) + \text{Mn}(\text{s}) \longrightarrow \text{Cu}(\text{s}) + \text{Mn}^{2+}(\text{aq})$$
* **کاهنده (Oxidized):** $\text{Mn}(\text{s})$ (از $0$ به $+2$)
* **اکسنده (Reduced):** $\text{Cu}^{2+}(\text{aq})$ (از $+2$ به $0$)
### پ) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
$$\text{Zn}(\text{s}) + 2\text{V}^{3+}(\text{aq}) \longrightarrow \text{Zn}^{2+}(\text{aq}) + 2\text{V}^{2+}(\text{aq})$$
* **کاهنده (Oxidized):** $\text{Zn}(\text{s})$ (از $0$ به $+2$)
* **اکسنده (Reduced):** $\text{V}^{3+}(\text{aq})$ (از $+3$ به $+2$)
خود را بیازمایید شیمی دوازدهم
۳- جدول زیر دادههایی را از قرار دادن برخی تیغههای فلزی درون محلول مس (II) سولفات در دمای $20^irc\text{C}$ نشان میدهد. با توجه به آن به پرسشها پاسخ دهید.
| نام فلز | نشانه شیمیایی فلز | دمای مخلوط واکنش پس از مدتی ($^irc\text{C}$) |
| :---: | :---: | :---: |
| آهن | $\text{Fe}$ | $23$ |
| طلا | $\text{Au}$ | $20$ |
| روی | $\text{Zn}$ | $26$ |
| مس | $\text{Cu}$ | $20$ |
آ) تغییر دمای مخلوط واکنش نشان دهنده چیست؟
ب) هر یک از واکنشهای زیر را کامل کرده سپس گونههای کاهنده و اکسنده را مشخص کنید.
$$\text{Fe}(\text{s}) + \text{Cu}^{2+}(\text{aq}) \longrightarrow \ldots (\text{aq}) + \ldots (\text{s})$$
$$\text{Zn}(\text{s}) + \text{Cu}^{2+}(\text{aq}) \longrightarrow \ldots (\text{aq}) + \ldots (\text{s})$$
پ) باتوجهبه تغییر دمای هر سامانه، کدام فلز تمایل بیشتری به ازدستدادن الکترون دارد؟ چرا؟
ت) فلزهای $\text{Au}$، $\text{Fe}$، $\text{Zn}$ و $\text{Cu}$ را بر اساس **قدرت کاهندگی** مرتب کنید.
ث) پیشبینی کنید هرگاه تیغه مس درون محلول روی سولفات قرار گیرد، آیا واکنشی انجام میشود؟ چرا؟
پاسخ تشریحی و گام به گام خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
این آزمایش به مقایسه **قدرت کاهندگی فلزات** بر اساس انرژی آزاد شده (تغییر دما) در واکنشهای اکسایش و کاهش با یون $\text{Cu}^{2+}$ میپردازد.
---
## الف) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
تغییر دمای مخلوط واکنش (افزایش دما) نشاندهنده آن است که یک **واکنش شیمیایی** انجام شده و این واکنش **گرماده (Exothermic)** بوده است. هرچه افزایش دما بیشتر باشد، تمایل فلز به انجام واکنش و آزاد کردن انرژی بیشتر است.
### ب) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
واکنشها از نوع جابهجایی یگانه بوده و در آن فلز فعالتر اکسید شده و یون فلز کمفعالتر کاهش مییابد.
1. **واکنش آهن:**
$$\text{Fe}(\text{s}) + \text{Cu}^{2+}(\text{aq}) \longrightarrow \mathbf{\text{Fe}^{2+}(\text{aq})} + \mathbf{\text{Cu}(\text{s})}$$
* **کاهنده (Oxidized):** $\text{Fe}$
* **اکسنده (Reduced):** $\text{Cu}^{2+}$
2. **واکنش روی:**
$$\text{Zn}(\text{s}) + \text{Cu}^{2+}(\text{aq}) \longrightarrow \mathbf{\text{Zn}^{2+}(\text{aq})} + \mathbf{\text{Cu}(\text{s})}$$
* **کاهنده (Oxidized):** $\text{Zn}$
* **اکسنده (Reduced):** $\text{Cu}^{2+}$
### پ) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
**فلز روی ($ ext{Zn}$)** تمایل بیشتری به از دست دادن الکترون (اکسایش) دارد.
**چرا؟** واکنش $ ext{Zn}$ با $ ext{Cu}^{2+}$ منجر به **بیشترین افزایش دما** ($elta \text{T} = 26 - 20 = +6^irc\text{C}$) شد. افزایش دمای بیشتر نشاندهنده آن است که مقدار بیشتری انرژی گرمایی آزاد شده و واکنش **فعالتر** و **شدیدتر** بوده است. این به معنای آن است که $ ext{Zn}$ **بیشترین تمایل** را برای از دست دادن الکترون و تبدیل شدن به یون دارد (قویترین کاهنده است).
### ت) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
**ترتیب قدرت کاهندگی (تمایل به اکسایش):**
فلزاتی که دمای واکنش را افزایش دادهاند، از مس ($ ext{Cu}$) فعالترند. فلزاتی که دما را افزایش ندادهاند ($ ext{Au}$ و $ ext{Cu}$) یا غیرفعال هستند ($ ext{Au}$) یا با یون خودشان واکنش نمیدهند ($ ext{Cu}$).
**$$\mathbf{\text{Zn} > \text{Fe} > \text{Cu} > \text{Au}}$$**
### ث) پاسخ و توضیح خود را بیازمایید شیمی دوازدهم صفحه 43
**پیشبینی واکنش:** خیر، **واکنشی انجام نخواهد شد.**
**چرا؟** برای وقوع یک واکنش اکسایش-کاهش، **کاهنده (فلز) باید قویتر از اکسنده (یون فلزی) باشد.** بر اساس ترتیب قدرت کاهندگی که در قسمت (ت) بهدست آمد، **مس ($ ext{Cu}$)** یک کاهنده **ضعیفتر** از **روی ($ ext{Zn}$)** است.
$$\text{Cu}(\text{s}) + \text{Zn}^{2+}(\text{aq}) \longrightarrow \text{No Reaction}$$
مس نمیتواند الکترونهای خود را به یونهای $ ext{Zn}^{2+}$ بدهد تا آنها را کاهش دهد، زیرا $ ext{Zn}^{2+}$ یک اکسنده ضعیفتر از $ ext{Cu}^{2+}$ است.